Γιατί ή αρχιτεκτονική πάει κατά διαόλου;

Είτε στην Ελλάδα, είτε στην Τουρκία, την Αγγλία ή την Αμερική, η αρχιτεκτονική των κτιρίων έχει τέτοια τάση που κάνει τις πόλεις άσχημες και τη διαβίωση ακόμα χειρότερη.

Για πολύ καιρό αναρωτιόμουνα γιατί, στον 21ο αιώνα, με τέτοια φανταστικά υλικά, τεχνολογία, καλλιτεχνική συναίσθηση και οργάνωση, τα καινούρια κτίρια που βλέπω είναι το ένα χειρότερο από το άλλο. Σε κάθε μου ταξίδι επιβεβαιώνω αυτό το φόβο. Εκτός από τα ιστορικά κέντρα των πόλεων, με τα διατηρητέα, κλασσικά κτίρια και τους χαμηλούς συντελεστές δόμισης, με τα αυστηρά κριτήρια, μόλις βγεις λίγο παραέξω σε πιάνει η ψυχή σου. Και το μεγαλύτερο σόκ το έπαθα στην Πόλη φυσικά, που το ιστορικό κέντρο είναι και μεγάλο, αλλά και το μέγεθος της πόλης είναι δυσθεώρητο. Αλήθεια, ποιά θα είναι τα διατηρητέα κτήρια του μέλλοντος;

Μετά από πολύ σκέψη, κατέληξα νομίζω στο αυτονόητο, που ήταν πάντα μπροστά μου. Τα κτίρια του παρελθόντος, είχαν δύο βασικές διαφορές. Πρώτον, χτίζονταν από τους ιδιοκτήτες τους, που θα έμεναν μέσα. Κτίζονταν για τις οικογένειές τους. Και ήταν σύμβολο κύρους και ευπορίας. Όσο πιο όμορφο και εντυπωσιακό ένα σπίτι, τόσο πιο περήφανη η οικογένεια που το είχε. Δεύτερο, τα υλικά και οι τεχνίτες είτε ήταν ντόπιοι, είτε έρχονταν (σε ειδικές περιπτώσεις) από απομακρυσμένες περιοχές, προκειμένου να αναδείξουν ακόμα περισσότερο την αξία και το κύρος του ιδιοκτήτη τους.
Από ένα σημείο και έπειτα, οι κατοικίες έπαψαν να είναι ατομικές ή οικογενειακές, έγιναν πολυκατοικίες, και ο ιδιοκτήτης έγινε απομακρυσμένος. Επομένως, οι αξίες λίγο άλλαξαν. Δεν είχε τόσο νόημα η εξωτερική όψη του κτιρίου, αλλά τα τετραγωνικά, η τοποθεσία και η τιμή. Επομένως, η αρχιτεκτονική περιορίστηκε σε στατικούς υπολογισμούς, τα υλικά επιλέγονται με οικονομικά κριτίρια, και η τιμή παζαρεύεται στο έπακρο.

Σήμερα οι μόνοι που ενδιαφέρονται για το αρχιτεκτονικό "στάτους" τους είναι οι εταιρείες, που πρόκειται να στεγαστούν στα κτίρια που χτίζουν, και γι αυτό έχουν διάθεση να επενδύσουν στην αρχιτεκτονική. Και πάλι όμως αυτό γίνεται περισσότερο με τεχνολογικά κριτήρια και όχι ιστορικής και τοπογραφικής συνέχειας. Αποτέλεσμα είναι τα "εξωγήινα" κτίρια, που ναι μεν εντυπωσιάζουν, αλλά δεν δένουν με την ευρύτερη αρχιτεκτονική των περιοχών που βρίσκονται.

Το χειρότερο όλων είναι ότι δεν υπάρχει η βούληση να αλλάξει αυτό. Όσο στόχος είναι η παραγωγή και η κατανάλλωση, η βιομηχανοποίηση των πάντων θα οδηγεί τους εργάτες στα σπιρτόκουτα, τους μανατζαρέους στα υοπερσπιρτόκουτα με πισίνα, και εμάς στα εμπορικά κέντρα με σπιρτόκουτα μαγαζιά. 

Αλήθεια, δεν είναι ώρα να έρθει εκείνη η χώρα που θα επιλέξει ένα πλάνο αυταρκούς ενερειακής πολιτικής, με τροφική ισορροπία και αυστηρά αρχιτεκτονικά κριτίρια ώστε να δημιουργηθεί η πόλη - παράδειγμα που θα αποδεικνύει σε όλους ότι μπορεί να υπάρξει κάτι τέτοιο με τη σημερινή τεχνολογία, και να αποτελέσει παράδειγμα και οδηγό για το μέλλον της οικιστικής ανάπτυξης;

Ο άνθρωπος - παράσιτο

Δεν ξέρω πώς αλλιώς να το θέσω, το πρωτοσυνέλαβα πριν μερικά χρόνια, κοιτώντας σχετικές φωτογραφίες, και από τότε μόνο επιβεβαιώνεται:

Η εξάπλωση του ανθρώπινου είδους στη φύση, είναι ολόιδια με αυτή των παρασίτων στους οργανισμούς, είτε μικροσκοπικά, είτε με γυμνό μάτι. Στην ουσία τι κάνει ο άνθρωπος; Χρησιμοποιεί τους διαθέσιμους πόρους γύρω του προκειμένου να επιβιώσει, να αυξήσει το μέσο όρο ζωής, και να αυξηθεί σε αριθμό. Στη διεργασία αυτή, καταναλλώνει ό,τι βρίσκεται γύρω του, επεκτείνει την περιοχή διαβίωσής του σε βάρος των άλλων οργανισμών, και στο τέλος κατακτά όλο το σχετικό χώρο μην αφήνοντας ζωτικό χώρο για κανένα άλλο είδος. Και αν το πάμε λίγο πιο πέρα, η περιοχή καθίσταται μη βιώσιμη (μη αυτάρκης) και σύντομα οι πόροι πρέπει να είναι εισαγώμενοι από άλλες υγειείς περιοχές.

Κοιτώντας το σκηνικό αυτό από μια μικρή απόσταση οι ομοιότητες με παρασιτικούς οργανισμούς είναι περισσότερες από τις διαφορές. Όποιος βρει ένα χάρτη από περιοχή, πριν και μετά την εγκατάσταση ανθρώπων θα το καταλάβει κατευθείαν.

Μετά από αυτό, μπαίνουν στο κόλπο οι φιλοσοφικές, θρησκευτικές και γενικά υπαρξιακές αναζητήσεις ως προς το αν θα πρέπει να περιοριστεί ο αριθμός των ανθρώπων παγκοσμίως, πώς μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο, πώς θα πρέπει να αυξάνεται ο αριθμός μας και η επέκτασή μας. Δεν έχω τη γνώση να τα απαντήσω αυτά, απλά σημειώνω τη φρίκη μου για αυτό που έχουμε "επιτύχει" μέχρι σήμερα, και καταθέτω με βεβαιώτητα την πεποίθησή μου ότι με τέτοιο ρυθμό και προοπτική, η καταστροφή θα έρθει με μαθηματική ακρίβεια, είτε ως αλλαγή θρησκευτική, πολιτική ή καθαρά δομική. Δεν μιλάω για καταστροφή του κόσμου αλλά της ανθρώπινης συνύπαρξης και κοινωνικής δομής, προς πιο "φυσική" κατεύθυνση. Και το αναφέρω ώς καταστροφή, επειδή πιστεύω ότι δεν θα γίνει ομαλά, αλλά σε μορφή επανάστασης ή πολέμων με αντίστοιχο τίμημα.