Γιατί ή αρχιτεκτονική πάει κατά διαόλου;

Είτε στην Ελλάδα, είτε στην Τουρκία, την Αγγλία ή την Αμερική, η αρχιτεκτονική των κτιρίων έχει τέτοια τάση που κάνει τις πόλεις άσχημες και τη διαβίωση ακόμα χειρότερη.

Για πολύ καιρό αναρωτιόμουνα γιατί, στον 21ο αιώνα, με τέτοια φανταστικά υλικά, τεχνολογία, καλλιτεχνική συναίσθηση και οργάνωση, τα καινούρια κτίρια που βλέπω είναι το ένα χειρότερο από το άλλο. Σε κάθε μου ταξίδι επιβεβαιώνω αυτό το φόβο. Εκτός από τα ιστορικά κέντρα των πόλεων, με τα διατηρητέα, κλασσικά κτίρια και τους χαμηλούς συντελεστές δόμισης, με τα αυστηρά κριτήρια, μόλις βγεις λίγο παραέξω σε πιάνει η ψυχή σου. Και το μεγαλύτερο σόκ το έπαθα στην Πόλη φυσικά, που το ιστορικό κέντρο είναι και μεγάλο, αλλά και το μέγεθος της πόλης είναι δυσθεώρητο. Αλήθεια, ποιά θα είναι τα διατηρητέα κτήρια του μέλλοντος;

Μετά από πολύ σκέψη, κατέληξα νομίζω στο αυτονόητο, που ήταν πάντα μπροστά μου. Τα κτίρια του παρελθόντος, είχαν δύο βασικές διαφορές. Πρώτον, χτίζονταν από τους ιδιοκτήτες τους, που θα έμεναν μέσα. Κτίζονταν για τις οικογένειές τους. Και ήταν σύμβολο κύρους και ευπορίας. Όσο πιο όμορφο και εντυπωσιακό ένα σπίτι, τόσο πιο περήφανη η οικογένεια που το είχε. Δεύτερο, τα υλικά και οι τεχνίτες είτε ήταν ντόπιοι, είτε έρχονταν (σε ειδικές περιπτώσεις) από απομακρυσμένες περιοχές, προκειμένου να αναδείξουν ακόμα περισσότερο την αξία και το κύρος του ιδιοκτήτη τους.
Από ένα σημείο και έπειτα, οι κατοικίες έπαψαν να είναι ατομικές ή οικογενειακές, έγιναν πολυκατοικίες, και ο ιδιοκτήτης έγινε απομακρυσμένος. Επομένως, οι αξίες λίγο άλλαξαν. Δεν είχε τόσο νόημα η εξωτερική όψη του κτιρίου, αλλά τα τετραγωνικά, η τοποθεσία και η τιμή. Επομένως, η αρχιτεκτονική περιορίστηκε σε στατικούς υπολογισμούς, τα υλικά επιλέγονται με οικονομικά κριτίρια, και η τιμή παζαρεύεται στο έπακρο.

Σήμερα οι μόνοι που ενδιαφέρονται για το αρχιτεκτονικό "στάτους" τους είναι οι εταιρείες, που πρόκειται να στεγαστούν στα κτίρια που χτίζουν, και γι αυτό έχουν διάθεση να επενδύσουν στην αρχιτεκτονική. Και πάλι όμως αυτό γίνεται περισσότερο με τεχνολογικά κριτήρια και όχι ιστορικής και τοπογραφικής συνέχειας. Αποτέλεσμα είναι τα "εξωγήινα" κτίρια, που ναι μεν εντυπωσιάζουν, αλλά δεν δένουν με την ευρύτερη αρχιτεκτονική των περιοχών που βρίσκονται.

Το χειρότερο όλων είναι ότι δεν υπάρχει η βούληση να αλλάξει αυτό. Όσο στόχος είναι η παραγωγή και η κατανάλλωση, η βιομηχανοποίηση των πάντων θα οδηγεί τους εργάτες στα σπιρτόκουτα, τους μανατζαρέους στα υοπερσπιρτόκουτα με πισίνα, και εμάς στα εμπορικά κέντρα με σπιρτόκουτα μαγαζιά. 

Αλήθεια, δεν είναι ώρα να έρθει εκείνη η χώρα που θα επιλέξει ένα πλάνο αυταρκούς ενερειακής πολιτικής, με τροφική ισορροπία και αυστηρά αρχιτεκτονικά κριτίρια ώστε να δημιουργηθεί η πόλη - παράδειγμα που θα αποδεικνύει σε όλους ότι μπορεί να υπάρξει κάτι τέτοιο με τη σημερινή τεχνολογία, και να αποτελέσει παράδειγμα και οδηγό για το μέλλον της οικιστικής ανάπτυξης;