Θα ξεκινήσω δηλώνοντας όπως πάντα ότι δεν γράφω ως ιστορικός, το κείμενο μπορεί να έχει λάθη ή παραλήψεις. Γράφω με όσες γνώσεις έχω ως τώρα και με την εικόνα που έχω λάβει από τη ζωή εδώ. Η άποψή μας διαμορφώνεται από τις γνώσεις μας στο σύνολό τους, σχολείο, βιβλία, τηλεόραση, ίντερνετ, φίλοι και προσωπικές παρατηρήσεις. Αυτή είναι η άποψή μου.
Όταν ήρθα στην Τουρκία, είχα στο μυαλό μου ότι ο Κεμαλ Ατατούρκ ήταν ένας σημαντικός πολιτικός, του μεγέθους του Βενιζέλου (του Ελευθέριου). Ότι ήταν κάτι πολύ σχετικό. Στη συνέχεια άρχισα να βλέπω ότι η φάτσα του υπάρχει παντού, όμως παντού, από δημόσια κτίρια (όπως έχουμε εμείς ε, χμ... τους αγίους) μέχρι κινητά, αυτοκίνητα και μπλουζάκια... Αυτό μου είχε κακοφανεί λίγο, υπερβολική προσωπολατρεία κατά τη γνώμη μου... Μετά είδα και τη διάσπαση! Οι Κεμαλιστές και οι άλλοι... μπερδεύτηκα. Τι στο καλό, από τη μια τον έχουνε Θεό, από την άλλη δεν τον γουστάρουν; Μετά κατάλαβα λίγο καλύτερα.
Ο Κεμάλ, εμφανίστηκε στην περιοχή, σε μια εποχή που η Οθωμανική αυτοκρατορία διαλυόταν. Στην ευρύτερη περιοχή δεν υπήρχε καμία συνοχή, ενώ οι εξωτερικοί εχθροί έμπαιναν από παντού. Εδώ ο Ελληνικός στρατός κόντεψε να φτάσει στην Άγκυρα... Τότε εμφανίστηκε ο Κεμάλ, ο οποίος κατάφερε να ενώσει όλα τα ετερογεννή στοιχεία σε ένα, να φτιάξει την Τουρκία, και μέσα σε χρόνο ασύλληπτο να ανακτήσει σύνορα να κάνει συμφωνίες και να οργανώσει κράτος.
Κρίνοντας από την σημερινή Τουρκία, και τη διαφορά φάσης που υπάρχει από τα Ανατολικά χωριά μέχρι τα Δυτικά παράλια και την Κωνσταντινούπολη, δεν μπορώ να φανταστώ, πώς ένας άνθρωπος, χωρίς άλλα επικοινωνιακά και μεταφορικά μέσα κατάφερε τόσο γρήγορα να πετύχει το ακατόρθωτο. Γι αυτό και μόνο, αξίζει να μπει στους κορυφαίους στρατάρχες όλων των εποχών.
Όμως δεν σταματάει εκεί. Στα χρόνια που ακολούθησαν, έφτιαξε ένα κράτος μοντέρνο, σε πρότυπα Ευρωπαϊκά, άλλαξε το αλφάβητο μέσα σε χρόνο για βραβείο Γκίνες, έφτιαξε διπλωματικές σχέσεις και οικονομία. Έδωσε βάση στη μόρφωση, έδωσε δικαιώματα στις γυναίκες (πριν από την Ελλάδα), και υποστήριξε την ανεξιθρησκεία. Ο άνθρωπος πήρε στάχτη και έχτισε κάστρο! Όλα αυτά τα συνειδητοποίησα εφέτος όταν η Τουρκία γιόρτασε τα 90 !!!!! χρόνια ύπαρξης. Δηλαδή μέσα σε 90 χρόνια, ο Κεμάλ έφτιαξε χώρα, την οργάνωσε, πέθανε κι όλας, και έχουν περάσει και κάμποσα από τότε..... Ιστορία που μοιάζει πριν από Αιώνες, είναι ουσιαστικά ένα τσιγάρο δρόμος. Εκεί που τελειώνει η Ελληνική εδαφική ιστορία (πάνω κάτω) αρχίζει όλη η ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας.
Επομένως γιατί μπορεί να υπάρχουν ενάντιοι του Κεμάλ (όπως ο σημερινός πρωθυπουργός Ρ.Τ.Ερντογάν); Κατά τη γνώμη μου, για δύο λόγους. Πρώτος ότι για να μπορέσει κάποιος να κάνει τέτοιες αλλαγές, θα πρέπει να έχει απόλυτη εξουσία. Δεν γίνονται όλα αυτά δημοκρατικά. Έτσι, ο φοβερός και τρομερός Κεμάλ, παρόλο που προετοίμασε τη χώρα για τη δημοκρατία, ουσιαστικά διοίκησε ως μονάρχης. Απλά γιατί έτσι μόνο ήξεραν να διοικούνται οι υπαρκτοί μέχρι τότε λαοι της πρώην αυτοκρατορίας. Και φυσικά αυτό δεν θα άρεσε στην τάξη που μέχρι τότε έκανε κουμάντο... Ο δεύτερος λόγος, ότι τότες αλλαγές, μέσα σε τόσο λίγο χρόνο, προκαλούν σοκ στην κοινωνία. Αν αλλάξει κάποιος όλες (ή τέλος πάντων το 90%) του τρόπου ζωής ενός τόπου, δεν μπορεί να μην προκαλέσει αντιδράσεις. Τα απομεινάρια αυτών των αντιδράσεων είναι αυτά που βλέπουμε και σήμερα.
Βέβαια υπάρχει και ένας τρίτος λόγος που προκαλεί ζήλειες. Ο Κεμάλ, όντας στρατιώτικός και ο ίδιος, έδωσε ξεχωριστά προνόμια στους στρατιωτικούς (τότε δικαιολογημένα), τα οποίοα κράτησαν μέχρι πρόσφατα, δημιουργώντας μια τάξη που δεν υπάρχει στην υπόλοιπη Ευρώπη, αυτή των στρατιωτικών. Ειδικά σχολεία, φιλέτα γης για διαμονή, εξαιρετικά μέρη για διακοπές και υψηλοί μισθοί προκαλούν φθόνο (και δικαιολογημένα, λέω εγώ), αλλά από την άλλη, δεν φταίει ο Κεμάλ γι αυτό, ούτε όλοι οι στρατιωτικοί είναι "Κεμαλιστές". Είναι ένα λογικό κατάλοιπο από μια πολιτική εν μέρει αναγκαστική. Και σε πολλές περιπτώσεις από ότι έχω καταλάβει, η ύπαρξη του δυνατού στρατού αποτέλεσε καταλύτη για την πολιτική ισορροπία της χώρας.
Σε ένα νεοσύστατο κράτος λοιπόν, που προέκυψε από το τίποτα, που κατάφερε να συλλέξει όλα τα κομματάκια και να συγκροτήσει πολιτική, παιδεία, τέχνες και οικονομία, δεν υπάρχει κάποιο άλλο πρόσωπο να μπει σε κορνίζα εκτός από αυτον που πραγματικά και πανάξια, μόνος του το κατάφερε. Εξ' ού και "πατέρας των Τούρκων" Ατατούρκ. Υποκλίνομαι μοιραία και εγώ στο μεγαλείο του, και διαπιστώνω ότι ο Βενιζέλος, μπροστά του είναι ένας πολιτικός "καταφερτζής" με μεγάλη διορατικότητα και διαπραγματευτική ικανότητα, αλλά χωρίς στο ελάχιστο την χαρισματική προσωπικότητα και τις οργανωτικές οικανότητες του Κεμάλ.
Αυτό που δεν μπορούν όμως να καταλάβουν οι σημερινοί Τούρκοι κατά τη γνώμη μου, είναι ότι αφενός σε μια τέτοια περίοδο πολέμων και ανακατατάξεων δεν είναι δυνατόν να γίνουν όλα με πολιτική ορθότητα, ούτε να τηρηθούν οι κανόνες του πολέμου και της λογικής, μπορούν να αποδεχτούν τις γενοκτονίες και τις σφαγές που πραγματοποιήθηκαν τότε, αφετέρου ότι αυτό δεν στερεί από τον Κεμάλ την μεγαλοσύνη του, αντίθετα η κατανόηση και η αναγνώριση των καταστάσεων αυτών, θα δείξει ωριμότητα και συγκρότηση, ενός νέου κράτους που θέλει να παίξει σημαντικό ρόλο στον γεωγραφικό του περίγυρο (βλ. Αρμένιοι, Έλληνες, Κούρδοι κ.λπ.).
Δυστυχώς, η αρχή που ο Κεμάλ έκανε, δεν είχει αντίστοιχη συνέχεια, η χώρα ποτέ δεν ακολούθησε την πορεία που ο ίδιος είχε ίσως ονειρευτεί. Ακροβατεί ανάμεσα σε Ανατολή και Δϋση, όχι όπως περιγράφουν οι τουριστικοί πράκτορες, αλλά πολιτικά, θρησκευτικά και πολιτισμικά, κάτι το οποίο θα προκαλεί πάντα προβλήματα. Η τελευταίες κυβερνήσεις έχουν πειστεί (για τους δικούς τους λόγους) ότι η ανεξιθρησκεία και η "δυτικοποίηση" δεν είναι ο σωστός δρόμος προς την ανάπτυξη, αλλά ότι ο θρησκευτικός φανατισμός και η ολιγαρχία στα πρώτυπα των Αραβικών κρατών είναι ο "σωστός" δρόμος. Έχουν όμως ξεχάσει ότι οι Άραβες έχουν πετρέλαιο, και ότι η Τουρκία κάνει "μπίζνες" κυρίως με πελάτες τους Ευρωπαίους, καθώς και ότι ο "πελάτης" έχει πάντα δίκιο.
Μεγάλα σχέδια, μεγάλα έργα και προσωπικά στοιχήματα του ΡΤΕ από τη μια κάνουν χαρούμενους όλους τους μεγαλοεργολάβους (φίλους του;), από την άλλη τονώνουν το εθνικό φρόνημα των αμόρφωτων, τι κι αν οι νέοι που έχουν μάθει στην ελευθερία και το ίντερνετ φωνάζουν, θα τους ρίξουν με τα νερό-κανόνια (ΤΟΜΑ για όποιον δεν το έχει ακούσει) και θα σκάσουν. Δεν γίνεται όμως ταυτόχρονα να είναι ο καλός (με τους ξένους, δυτικούς, μπίζνες, καινούρια κέντρα εμπορίου κλπ κλπ) και από την άλλη εγωκεντρισμός, φανατισμός και θρησκοληψία... Στο τέλος αυτό είναι πολιτική σχιζοφρένεια. Και τώρα, χωρίς τον καταλύτη στρατό, χωρίς άλλα πολιτικά αποθέματα (όλα είναι στη φυλακή ή τον τάφο) και χωρίς φιλικά κεφάλαια (άρχισαν να φεύγουν ακούω), όταν έρθει η κρίση, ποιός θα καθαρίσει; Θα τρίζουν τακοκκαλάκια του Κεμάλ, με τέτοια προοπτική.
Αυτά σκέφτομαι τελευταία, και καταλαβαίνω γιατί Κεμαλιστές και μη, έχουν την κορνίζα του σαν εικόνα και δεν την αποχωρίζονται. Όμως θα πρέπει πού και πού να θυμούνται και τι κατάφερε μέσα σε ποιές συνθήκες, και να το αντιστοιχούν στα σημερινά μέτρα, αντί να τον ειρωνεύονται και να ονειρεύονται ότι θα τον ξεπεράσουν. (Ο ΡΤΕ τον έχει αναφέρει ως μεθύστακα, ενώ έχει αρχίσει να κοτσάρει τη μούρη του στη θέση του Κεμάλ, ή μαζί, λες και είναι ισάξιοι).
Κατά τα άλλα, είναι ενδιαφέρον να ζω σε μια χώρα που αντίθετα με τη δική μου, έχει τόσο μικρή ιστορία και ζω τις αλλαγές στο πετσί μου. Ωστόσο ελπίζω στην πορεία να μην επαναληφθούν οι παρεκλίσεις του παρελθόντως, με τις ωλέθριες συνέπειες για τις μειονότητες.
Όταν ήρθα στην Τουρκία, είχα στο μυαλό μου ότι ο Κεμαλ Ατατούρκ ήταν ένας σημαντικός πολιτικός, του μεγέθους του Βενιζέλου (του Ελευθέριου). Ότι ήταν κάτι πολύ σχετικό. Στη συνέχεια άρχισα να βλέπω ότι η φάτσα του υπάρχει παντού, όμως παντού, από δημόσια κτίρια (όπως έχουμε εμείς ε, χμ... τους αγίους) μέχρι κινητά, αυτοκίνητα και μπλουζάκια... Αυτό μου είχε κακοφανεί λίγο, υπερβολική προσωπολατρεία κατά τη γνώμη μου... Μετά είδα και τη διάσπαση! Οι Κεμαλιστές και οι άλλοι... μπερδεύτηκα. Τι στο καλό, από τη μια τον έχουνε Θεό, από την άλλη δεν τον γουστάρουν; Μετά κατάλαβα λίγο καλύτερα.
Ο Κεμάλ, εμφανίστηκε στην περιοχή, σε μια εποχή που η Οθωμανική αυτοκρατορία διαλυόταν. Στην ευρύτερη περιοχή δεν υπήρχε καμία συνοχή, ενώ οι εξωτερικοί εχθροί έμπαιναν από παντού. Εδώ ο Ελληνικός στρατός κόντεψε να φτάσει στην Άγκυρα... Τότε εμφανίστηκε ο Κεμάλ, ο οποίος κατάφερε να ενώσει όλα τα ετερογεννή στοιχεία σε ένα, να φτιάξει την Τουρκία, και μέσα σε χρόνο ασύλληπτο να ανακτήσει σύνορα να κάνει συμφωνίες και να οργανώσει κράτος.
Κρίνοντας από την σημερινή Τουρκία, και τη διαφορά φάσης που υπάρχει από τα Ανατολικά χωριά μέχρι τα Δυτικά παράλια και την Κωνσταντινούπολη, δεν μπορώ να φανταστώ, πώς ένας άνθρωπος, χωρίς άλλα επικοινωνιακά και μεταφορικά μέσα κατάφερε τόσο γρήγορα να πετύχει το ακατόρθωτο. Γι αυτό και μόνο, αξίζει να μπει στους κορυφαίους στρατάρχες όλων των εποχών.
Όμως δεν σταματάει εκεί. Στα χρόνια που ακολούθησαν, έφτιαξε ένα κράτος μοντέρνο, σε πρότυπα Ευρωπαϊκά, άλλαξε το αλφάβητο μέσα σε χρόνο για βραβείο Γκίνες, έφτιαξε διπλωματικές σχέσεις και οικονομία. Έδωσε βάση στη μόρφωση, έδωσε δικαιώματα στις γυναίκες (πριν από την Ελλάδα), και υποστήριξε την ανεξιθρησκεία. Ο άνθρωπος πήρε στάχτη και έχτισε κάστρο! Όλα αυτά τα συνειδητοποίησα εφέτος όταν η Τουρκία γιόρτασε τα 90 !!!!! χρόνια ύπαρξης. Δηλαδή μέσα σε 90 χρόνια, ο Κεμάλ έφτιαξε χώρα, την οργάνωσε, πέθανε κι όλας, και έχουν περάσει και κάμποσα από τότε..... Ιστορία που μοιάζει πριν από Αιώνες, είναι ουσιαστικά ένα τσιγάρο δρόμος. Εκεί που τελειώνει η Ελληνική εδαφική ιστορία (πάνω κάτω) αρχίζει όλη η ιστορία της σύγχρονης Τουρκίας.
Επομένως γιατί μπορεί να υπάρχουν ενάντιοι του Κεμάλ (όπως ο σημερινός πρωθυπουργός Ρ.Τ.Ερντογάν); Κατά τη γνώμη μου, για δύο λόγους. Πρώτος ότι για να μπορέσει κάποιος να κάνει τέτοιες αλλαγές, θα πρέπει να έχει απόλυτη εξουσία. Δεν γίνονται όλα αυτά δημοκρατικά. Έτσι, ο φοβερός και τρομερός Κεμάλ, παρόλο που προετοίμασε τη χώρα για τη δημοκρατία, ουσιαστικά διοίκησε ως μονάρχης. Απλά γιατί έτσι μόνο ήξεραν να διοικούνται οι υπαρκτοί μέχρι τότε λαοι της πρώην αυτοκρατορίας. Και φυσικά αυτό δεν θα άρεσε στην τάξη που μέχρι τότε έκανε κουμάντο... Ο δεύτερος λόγος, ότι τότες αλλαγές, μέσα σε τόσο λίγο χρόνο, προκαλούν σοκ στην κοινωνία. Αν αλλάξει κάποιος όλες (ή τέλος πάντων το 90%) του τρόπου ζωής ενός τόπου, δεν μπορεί να μην προκαλέσει αντιδράσεις. Τα απομεινάρια αυτών των αντιδράσεων είναι αυτά που βλέπουμε και σήμερα.
Βέβαια υπάρχει και ένας τρίτος λόγος που προκαλεί ζήλειες. Ο Κεμάλ, όντας στρατιώτικός και ο ίδιος, έδωσε ξεχωριστά προνόμια στους στρατιωτικούς (τότε δικαιολογημένα), τα οποίοα κράτησαν μέχρι πρόσφατα, δημιουργώντας μια τάξη που δεν υπάρχει στην υπόλοιπη Ευρώπη, αυτή των στρατιωτικών. Ειδικά σχολεία, φιλέτα γης για διαμονή, εξαιρετικά μέρη για διακοπές και υψηλοί μισθοί προκαλούν φθόνο (και δικαιολογημένα, λέω εγώ), αλλά από την άλλη, δεν φταίει ο Κεμάλ γι αυτό, ούτε όλοι οι στρατιωτικοί είναι "Κεμαλιστές". Είναι ένα λογικό κατάλοιπο από μια πολιτική εν μέρει αναγκαστική. Και σε πολλές περιπτώσεις από ότι έχω καταλάβει, η ύπαρξη του δυνατού στρατού αποτέλεσε καταλύτη για την πολιτική ισορροπία της χώρας.
Σε ένα νεοσύστατο κράτος λοιπόν, που προέκυψε από το τίποτα, που κατάφερε να συλλέξει όλα τα κομματάκια και να συγκροτήσει πολιτική, παιδεία, τέχνες και οικονομία, δεν υπάρχει κάποιο άλλο πρόσωπο να μπει σε κορνίζα εκτός από αυτον που πραγματικά και πανάξια, μόνος του το κατάφερε. Εξ' ού και "πατέρας των Τούρκων" Ατατούρκ. Υποκλίνομαι μοιραία και εγώ στο μεγαλείο του, και διαπιστώνω ότι ο Βενιζέλος, μπροστά του είναι ένας πολιτικός "καταφερτζής" με μεγάλη διορατικότητα και διαπραγματευτική ικανότητα, αλλά χωρίς στο ελάχιστο την χαρισματική προσωπικότητα και τις οργανωτικές οικανότητες του Κεμάλ.
Αυτό που δεν μπορούν όμως να καταλάβουν οι σημερινοί Τούρκοι κατά τη γνώμη μου, είναι ότι αφενός σε μια τέτοια περίοδο πολέμων και ανακατατάξεων δεν είναι δυνατόν να γίνουν όλα με πολιτική ορθότητα, ούτε να τηρηθούν οι κανόνες του πολέμου και της λογικής, μπορούν να αποδεχτούν τις γενοκτονίες και τις σφαγές που πραγματοποιήθηκαν τότε, αφετέρου ότι αυτό δεν στερεί από τον Κεμάλ την μεγαλοσύνη του, αντίθετα η κατανόηση και η αναγνώριση των καταστάσεων αυτών, θα δείξει ωριμότητα και συγκρότηση, ενός νέου κράτους που θέλει να παίξει σημαντικό ρόλο στον γεωγραφικό του περίγυρο (βλ. Αρμένιοι, Έλληνες, Κούρδοι κ.λπ.).
Δυστυχώς, η αρχή που ο Κεμάλ έκανε, δεν είχει αντίστοιχη συνέχεια, η χώρα ποτέ δεν ακολούθησε την πορεία που ο ίδιος είχε ίσως ονειρευτεί. Ακροβατεί ανάμεσα σε Ανατολή και Δϋση, όχι όπως περιγράφουν οι τουριστικοί πράκτορες, αλλά πολιτικά, θρησκευτικά και πολιτισμικά, κάτι το οποίο θα προκαλεί πάντα προβλήματα. Η τελευταίες κυβερνήσεις έχουν πειστεί (για τους δικούς τους λόγους) ότι η ανεξιθρησκεία και η "δυτικοποίηση" δεν είναι ο σωστός δρόμος προς την ανάπτυξη, αλλά ότι ο θρησκευτικός φανατισμός και η ολιγαρχία στα πρώτυπα των Αραβικών κρατών είναι ο "σωστός" δρόμος. Έχουν όμως ξεχάσει ότι οι Άραβες έχουν πετρέλαιο, και ότι η Τουρκία κάνει "μπίζνες" κυρίως με πελάτες τους Ευρωπαίους, καθώς και ότι ο "πελάτης" έχει πάντα δίκιο.
Μεγάλα σχέδια, μεγάλα έργα και προσωπικά στοιχήματα του ΡΤΕ από τη μια κάνουν χαρούμενους όλους τους μεγαλοεργολάβους (φίλους του;), από την άλλη τονώνουν το εθνικό φρόνημα των αμόρφωτων, τι κι αν οι νέοι που έχουν μάθει στην ελευθερία και το ίντερνετ φωνάζουν, θα τους ρίξουν με τα νερό-κανόνια (ΤΟΜΑ για όποιον δεν το έχει ακούσει) και θα σκάσουν. Δεν γίνεται όμως ταυτόχρονα να είναι ο καλός (με τους ξένους, δυτικούς, μπίζνες, καινούρια κέντρα εμπορίου κλπ κλπ) και από την άλλη εγωκεντρισμός, φανατισμός και θρησκοληψία... Στο τέλος αυτό είναι πολιτική σχιζοφρένεια. Και τώρα, χωρίς τον καταλύτη στρατό, χωρίς άλλα πολιτικά αποθέματα (όλα είναι στη φυλακή ή τον τάφο) και χωρίς φιλικά κεφάλαια (άρχισαν να φεύγουν ακούω), όταν έρθει η κρίση, ποιός θα καθαρίσει; Θα τρίζουν τακοκκαλάκια του Κεμάλ, με τέτοια προοπτική.
Αυτά σκέφτομαι τελευταία, και καταλαβαίνω γιατί Κεμαλιστές και μη, έχουν την κορνίζα του σαν εικόνα και δεν την αποχωρίζονται. Όμως θα πρέπει πού και πού να θυμούνται και τι κατάφερε μέσα σε ποιές συνθήκες, και να το αντιστοιχούν στα σημερινά μέτρα, αντί να τον ειρωνεύονται και να ονειρεύονται ότι θα τον ξεπεράσουν. (Ο ΡΤΕ τον έχει αναφέρει ως μεθύστακα, ενώ έχει αρχίσει να κοτσάρει τη μούρη του στη θέση του Κεμάλ, ή μαζί, λες και είναι ισάξιοι).
Κατά τα άλλα, είναι ενδιαφέρον να ζω σε μια χώρα που αντίθετα με τη δική μου, έχει τόσο μικρή ιστορία και ζω τις αλλαγές στο πετσί μου. Ωστόσο ελπίζω στην πορεία να μην επαναληφθούν οι παρεκλίσεις του παρελθόντως, με τις ωλέθριες συνέπειες για τις μειονότητες.
No comments:
Post a Comment